Bossche Encyclopedie | Pelikaan met jongen

afb. Kris Roderburg, 22 oktober 2013

Pelikaan met jongen, ca. 1500

materiaal: kalksteen
locatie: bouwloods
inventarisnummer: i-268

De luchtboogbeelden

Vier beeldhouwers

Er zijn grote verschillen op te merken in de dynamiek van de weergave van de figuren. Allereerst is er een groep, vooral dieren en monsters, die vrijwel symmetrisch en star op de dekrug zitten, wat wil zeggen dat ze er aan beide zijden van de luchtboog ongeveer hetzelfde uitzien. Dit in tegenstelling tot de figuren die duidelijk een zichtzijde hebben en een achterzijde. Deze groep, voornamelijk bestaande uit muzikanten, is zonder meer erg speels en dynamisch en met gedraaide torso’s gebeeldhouwd. De beelden zijn bovendien wat ranker dan die uit de derde en laatste categorie. Deze bestaat uit een aantal wat gedrongener en wat meer gestileerde figuren, waaronder de gebrekkige en mismaakte mannen. Voor zover dit zichtbaar is, lijkt deze laatste groep te zijn gemaakt door de beeldhouwer met merkteken ‘+’. Zijn merk komt ook voor op enkele dieren, maar enkel aan de noordzijde van het schip. Precies deze groep is ook heel herkenbaar door de afwijkende vorm van het voetstuk en een afwijkende, grovere afwerking van de natuursteen. Voor de speelse beelden is de beeldhouwer verantwoordelijk die het merkteken ‘x’ gebruikte. Zijn beelden komen zowel aan de noordzijde als aan de zuidzijde voor en zijn stijl is het meest herkenbaar. Hij maakte ook de pelikaan met jongen (N-II.2), Samson en de leeuw (N-IV.3), de adelaar met de inktpot (N-III.5) en de leeuw met banderol (Z-II.1). Deze beelden vallen op door de typische wijze waarop de veren en de manen van de beesten zijn weergegeven. Juist deze kenmerkende stijl van de gebeeldhouwde manen en veren brengt deze beeldhouwer in verband met beeldhouwwerk dat niet van de Sint-Jan afkomstig is.

362

Religieus

Het luchtboogbeeld met een vogel en drie jongen op een nest, verbeeldt een bekende middeleeuwse symboliek (N-II.2).⁹³ Het beeld toont vóór de vogel duidelijk nog het nest met de drie jongen, twee ervan met gespreide vleugels. Hier wordt de legende van de moederpelikaan uitgebeeld, die haar jongen voedt met bloed door in haar eigen borst te prikken, een symbool voor de zichzelf opofferende Christus. In de middeleeuwse context werd de pelikaan vaak als een roofvogel uitgebeeld, zoals ook te zien is op een zestiende-eeuwse houtsnede met hetzelfde thema.

373